PRONUNCIATION: eye-MAHR-ah

KONUM: Bolivya; Peru; Şili

NÜFUS: Yaklaşık 2 milyon (Bolivya); 500.000 (Peru); 20.000 (Şili)

DİL: Aymara; İspanyolca

DİN: Yerli inançlarla birleştirilmiş Roma Katolikliği; Yedinci Gün Adventistleri

1 - GIRIŞ

Aymara, Afrika'da yaşayan yerli (yerli) halktır. altiplano (Bolivya, Güney Amerika'daki herhangi bir ülke arasında en yüksek yerli halk oranına sahiptir. Aynı zamanda kıtadaki en fakir ülkedir.

Bolivya İspanya tarafından sömürgeleştirildi. Aymara halkı İspanyol sömürge yönetimi altında büyük zorluklarla karşılaştı. 1570 yılında İspanyollar yerlilerin altiplanodaki zengin gümüş madenlerinde çalışmaya zorlanmasına karar verdi. Potosí şehri bir zamanlar dünyanın en zengin gümüş madeninin bulunduğu yerdi. Milyonlarca Aymara işçisi madenlerdeki sefil koşullarda can verdi.

2 - KONUM

Aymara halkı Bolivya And Dağları'nda, Peru sınırına yakın Titicaca Gölü platosundaki yüksek rakımlı düzlüklerde yaşamaktadır. Altiplano, deniz seviyesinden 10.000 ila 12.000 fit (3.000 ila 3.700 metre) yüksekliktedir. Hava koşulları soğuk ve serttir ve tarım zordur.

Titicaca Gölü'ndeki Uru adaları arasında Aymara ile yakından ilişkili bir etnik grup yaşamaktadır. Bu topluluklar karada değil, yüzen sazlıklardan oluşan adalarda yaşamaktadır.

Tahminen iki milyon Aymara Bolivya'da, beş yüz bini Peru'da ve yaklaşık yirmi bini Şili'de yaşamaktadır. Aymara'lar And Dağları'nda belirli bir bölgeye (ya da rezervasyona) hapsolmuş değillerdir. Birçoğu şehirlerde yaşamakta ve Batı kültürüne tamamen katılmaktadır.

3 - DİL

Aymara dili, orijinal adıyla jaqi aru (halkın dili), Bolivya And Dağları'nda ve güneydoğu Peru'da hala ana dildir. Kırsal bölgelerde Aymara dilinin baskın olduğu görülür. Şehirlerde ve kasabalarda Aymara iki dillidir, hem İspanyolca hem de Aymara konuşurlar. Hatta bazıları İnkaların baskın olduğu bölgelerde İspanyolca, Aymara ve Quechua olmak üzere üç dillidir.

4 - FOLKLORE

Aymara mitolojisinde rüzgâr, dolu, dağlar ve göller gibi şeylerin kökeni hakkında birçok efsane vardır. Aymara'lar diğer etnik gruplarla And kökenli bazı mitleri paylaşırlar. Bunlardan birinde tanrı Tunupa evrenin yaratıcısıdır. Aynı zamanda insanlara gelenekleri öğreten kişidir: çiftçilik, şarkılar, dokumacılık, her grubun konuşması gereken dil ve ahlaki bir yaşam için kurallar.

5 - DİN

Aymara halkı dağlarda, gökyüzünde ya da şimşek gibi doğal güçlerde yaşayan ruhların gücüne inanır. Tanrılarının en güçlüsü ve en kutsalı Toprak Tanrıçası Pachamama'dır. Toprağı verimli kılma ve iyi ürün alınmasını sağlama gücüne sahiptir.

Katoliklik sömürge döneminde ortaya çıkmış ve ayinlere katılan, vaftiz törenlerini kutlayan ve Hıristiyan etkinliklerinin Katolik takvimini takip eden Aymara tarafından benimsenmiştir. Ancak birçok dini festivallerinin içeriği geleneksel inançlarının kanıtlarını göstermektedir. Örneğin, Aymara iyi bir hasat sağlamak veya hastalıkları iyileştirmek için Toprak Ana'ya adaklar adamaktadır.

6 - BÜYÜK TATİLLER

Aymara halkı diğer Bolivyalılarla aynı bayramları kutlar: Bağımsızlık Günü gibi sivil bayramlar ile Noel ve Paskalya gibi dini bayramlar. Día del Indio, 2 Ağustos'ta kültürel miraslarının anısına düzenlenen bir etkinliktir.

Aymara'lar ayrıca Karnaval. Karnaval, Büyük Perhiz başlamadan hemen önce düzenlenen bir festivaldir. Güney Amerika'da yaygın olarak kutlanır. Bir hafta süren kutlamalara davul ve flüt eşliğinde danslar eşlik eder. Alacistas, Çoğu evde İyi Şans Tanrısı olarak bilinen İyi Şans ruhunun seramik bir figürü bulunur. Ekeko. Bu ruhun refah getirdiğine ve dilekleri yerine getirdiğine inanılır. Bebek yuvarlak, tombul bir figürdür ve yemek pişirme gereçleri, yiyecek ve para torbaları gibi ev eşyalarının minyatür kopyalarını taşır.

7 - GEÇİŞ TÖRENLERİ

Bir Aymara çocuğu, toplumun sosyal ve kültürel gelenekleriyle aşamalı olarak tanışır. Bir Aymara çocuğunun hayatındaki önemli bir olay, ilk saç kesimi olarak bilinen rutucha. Çocuk yürüyüp konuşabilecek hale gelene kadar saçlarının uzamasına izin verilir. Yaklaşık iki yaşına geldiğinde, And Dağları'ndaki pek çok çocukluk hastalığına yakalanma olasılığı düşük olduğu için çocuğun başı tıraş edilir.

8 - İLIŞKILER

Aymara kültürünün önemli bir özelliği, topluluğun diğer üyelerine yardım etme konusundaki sosyal yükümlülüktür. İş değişimi ve karşılıklı yardımlaşma, topluluk içinde temel bir rol oynar. ayllu Bu tür değiş tokuşlar, tek bir ailenin sağlayabileceğinden daha fazla iş gerektiğinde gerçekleşir. Bir Aymara köylüsü, komşusundan bir ev inşa etmek, bir sulama hendeği kazmak veya bir tarlayı hasat etmek için yardım isteyebilir. Karşılığında, komşusuna aynı sayıda günlük emek bağışlayarak iyiliğinin karşılığını vermesi beklenir.

9 - YAŞAM KOŞULLARI

Aymaraların yaşam koşulları büyük ölçüde nerede yaşadıklarına ve Batılı yaşam tarzını ne kadar benimsediklerine bağlıdır. Birçok Aymaralı şehirlerde yaşamakta ve modern evlerde ya da apartman dairelerinde ikamet etmektedir. Şehirlerde tek bir odada yaşayan çok sayıda yoksul Aymaralar da vardır. Kırsal alanlarda bir Aymara evinin inşası, bulunduğu yere ve malzemelerin mevcudiyetine bağlıdır.Tipik Aymara evi kerpiçten yapılmış küçük, dikdörtgen bir yapıdır. Gölün yakınlarında sazlar başlıca yapı malzemesidir. Sazdan çatılar saz ve otlardan yapılır.

Yüksek rakım, Altiplano'da yaşamı çok zorlaştırır. Havadaki oksijenin azalması, bir kişiyi soroche (irtifa hastalığı), baş ağrısı, yorgunluk ve mide bulantısına ve bazen de ölüme neden olur. Dağlardaki yaşama uyum sağlamak için Aymara, hayatta kalmalarını sağlayan fiziksel özellikler geliştirmiştir. En önemlisi, Aymara ve diğer dağ halkları büyük ölçüde artmış akciğer kapasitesine sahiptir.

10 - AİLE YAŞAMI

Aymara'nın merkezi sosyal birimi geniş ailedir. Tipik olarak bir ailede ebeveynler, evlenmemiş çocuklar ve büyükanne ve büyükbabalar tek bir evde ya da küçük bir ev kümesinde bulunur. Yedi ya da sekiz çocuklu geniş aileler yaygındır.

Bir Aymara hanesinde keskin bir iş bölümü vardır, ancak kadınların yaptığı işler daha az değerli olarak görülmez. Özellikle ekim, kadınların yaptığı ve büyük saygı duyulan bir iştir.

Aymara toplumunda kadınların miras hakları da vardır. Kadınların sahip olduğu mülkler anneden kıza geçer. Bu da tüm toprak ve mülklerin erkek çocuklara geçmemesini sağlar.

Evlilik, miras şölenleri, ekim töreni ve evin inşası gibi birçok adımı olan uzun bir süreçtir. Boşanma kabul edilir ve nispeten basittir.

11 - GİYİM

Giyim tarzları Aymara arasında büyük farklılıklar gösterir. Şehirlerdeki erkekler normal Batı kıyafetleri giyerken, kadınlar geleneksel kıyafetlerini giyerler. polleras Kadife ve brokar gibi ince malzemelerden yapılmış (etekler). İşlemeli şallar ve melon şapkalar (bazıları İtalya'da üretilmiştir) giyerler.

Altiplano'da hikaye farklıdır. Sert soğuk rüzgarlar sıcak yünlü giysiler gerektirir. Kadınlar uzun, ev yapımı etekler ve kazaklar giyerler. Etekler kat kat giyilir. Festivaller veya önemli günler için kadınlar üst üste beş veya altı etek giyerler. Geleneksel dokuma teknikleri İnka öncesi zamanlara kadar uzanır. Parlak renkli şallar bebekleri annelerine bağlamak için kullanılır.ya da yük taşımak için kullanılır.

Altiplano'daki Aymara erkekleri uzun pamuklu pantolonlar ve kulakları kapaklı yün şapkalar giyerler. Birçok bölgede erkekler panço da giyerler. Her iki cinsiyet de sandalet veya ayakkabı giyebilir, ancak çoğu soğuğa rağmen çıplak ayakla gezer.

12 - GIDA

Şehirlerde Aymara diyeti çeşitlidir, ancak ayırt edici bir bileşeni vardır: aji, Kırsal kesimde patates ve kinoa gibi tahıllar temel beslenmeyi oluşturur. ABD'deki sağlıklı gıda mağazalarında popüler hale gelen kinoa besleyici, yüksek proteinli bir tahıldır ve yüzyıllardır And Dağları'nda yetiştirilmektedir.

Yüksek And Dağları'ndaki aşırı sıcaklıklar, patateslerin doğal yollarla dondurularak kurutulmasını ve muhafaza edilmesini mümkün kılıyor. Geceleri soğuk hava patatesteki nemi dondururken, gündüzleri güneş nemi eritip buharlaştırıyor. Bir hafta açık havada bekletildikten sonra patatesler dövülüyor. chuño- Yıllarca saklanabilen küçük, kaya gibi sert patates parçaları.

Etler de dondurularak kurutulur. Geleneksel bir yemek olluco con charqui-olluco ile pişirilen küçük, patates benzeri bir yumrudur. Charqui, Ancak lamalar yünleri ve yük hayvanı olarak önem taşıdıkları için nadiren yenirler. Titicaca Gölü'nden ya da komşu nehirlerden elde edilen balıklar da diyetin önemli bir parçasıdır.

13 - EĞİTİM

Bolivya'da ilkokul eğitimi on dört yaşına kadar zorunludur. Ancak, gelişmekte olan ülkelerin çoğunda olduğu gibi, geçimlik çiftçilerin çocuklarının okulu tamamlama olasılığı daha düşüktür. Çocuklar genellikle bir sürüyü gütme veya küçük kardeşlerine bakma sorumluluğuna sahiptir. Erkek çocukların okulu tamamlama olasılığı, çok küçük yaşta bile daha fazla ev işi olan kız çocuklarına göre daha yüksektir.

14 - KÜLTÜREL MİRAS

Aymara zengin bir müzik geleneğine sahiptir. Açık bir İspanyol etkisi olmasına rağmen, ana müzikal etkiler İnka öncesi atalara kadar uzanır. Davullar ve flütler festivallerde ve kutlamalarda öne çıkar. Panpipes (zampoñas) ve pututu içi oyulmuş inek boynuzundan yapılan korno, hala çalınan geleneksel enstrümanlardır. Ev yapımı kemanlar ve davullar da yaygındır.

Geleneksel danslar nesiller boyunca aktarılmıştır. Birçok dans büyük, parlak maskeler ve kostümler içerir. Bazı danslar İspanyol sömürgecileri temsil eder ve parodisini yapar. Örneğin "yaşlı adam dansı", büyük bir silindir şapka ile eğilmiş bir İspanyol asilzadesini gösterir. Dansçı, eski İspanyol beyefendilerinin jestlerini ve tavırlarını komik bir şekilde taklit eder.

15 - İSTIHDAM

Birçok Aymara, sert ve yüksek rakımlı bir çevrede geçimlik çiftçilik yapmaktadır. Rakım, soğuk geceler ve fakir toprak, yetiştirilebilecek ürün türlerini büyük ölçüde sınırlamaktadır. Aymara geleneksel tarım modellerini takip etmektedir. Bazıları hala Kristof Kolomb Yeni Dünya'ya gelmeden önce ataları tarafından kullanılan teraslı tarlaları kullanmaktadır. Ayrıca dikkatli bir ürün rotasyonu modeli izlemektedirler.Mısır, kinoa ve arpa da önemlidir. Birçok aile farklı rakımlarda araziye sahiptir. Bu da birkaç farklı ürün yetiştirmelerini sağlar.

Yüksek And Dağları'nda traktörler ve hatta öküz ekipleri bile nadirdir. Ayak sabanı gibi geleneksel tarım aletleri hala yaygın olarak kullanılmaktadır. Erkekler çiftçilik ve kazma işlerini yaparken, kutsal ekim görevi kadınlara ayrılmıştır, çünkü sadece onlar hayat verme gücüne sahiptir. Pachamama, Toprak Tanrıçası.

Aymara halkı aynı zamanda çobandır. Lama, alpaka ve koyun sürülerinden hem yün hem de et elde ederler. Bir aile otlayan sürüsünü inek, kurbağa ya da tavuklarla da destekleyebilir.

Artan turist ticareti alpakanın lüks yününe olan talebi artırmış ve bazı insanlar turistler için kazak örmeye başlamıştır. Bu da Aymara'ya çok ihtiyaç duydukları nakit parayı sağlamıştır.

Bazı Aymaralar da gümüş ya da kalay madenlerinde işçi olarak çalışmaktadır. Bu iş çok tehlikeli olabilmektedir.

Birçok Aymara siyasete girmiş ve bir siyasi parti kurmuştur, Katarista, ve Bolivya kongresine Aymara senatörleri ve temsilcileri seçtiler.

16 - SPOR

Aymara'ya özgü bir spor dalı yoktur ancak futbol Bolivya'nın ulusal sporudur ve birçok Aymara bu spora katılmaktadır.

17 - REKREASYON

Aymara halkı artık hem izleyici hem de sanatçı olarak kendi televizyon programlarının tadını çıkarmaktadır. Bazı Aymara müzik grupları çok popüler olan kayıtlar yapmıştır. Şehirlerde Aymara halkı sık sık sinemaya gitmektedir.

En sevilen etkinliklerden biri de halk festivallerinde dans etmektir. Gençler bu vesileyle sosyalleşmektedir.

18 - EL SANATLARI VE HOBİLER

Aymara'lar, İnkalar'dan öncesine dayanan bir gelenekle yetenekli dokumacılardır. Birçok antropolog, And Dağları'nın tekstillerinin dünyadaki en gelişmiş ve karmaşık dokumalar arasında yer aldığına inanmaktadır. Aymara'lar dokumalarında pamuğun yanı sıra koyun, alpaka ve lama yünü de dahil olmak üzere çok sayıda malzeme kullanırlar. totora balıkçı tekneleri, sepetler ve diğer eşyaları yapmak için sazlar.

19 - SOSYAL SORUNLAR

Aymara'nın karşılaştığı en önemli sosyal sorunlar sömürge döneminden kaynaklanmaktadır. Avrupalı sömürgeciler ve onların soyundan gelenler Aymara'ya önemsiz muamelesi yapmış, topraklarını ve kaynaklarını almış ve karşılığında hiçbir şey vermemişlerdir. Aymara arasındaki yaşam standardının düşmesi ve gruplar arasındaki öfke bölgenin sosyal yapısını zayıflatmıştır.

Bolivya toplumu ancak yirminci yüzyılın ikinci yarısında Aymara mirasını kabul etmeye başlamıştır. 1952 yılında (Avrupalıların gelişinden neredeyse beş yüz yıl sonra) Aymara ve diğer yerli halklara diğer Bolivyalıların sahip olduğu bazı medeni haklar verilmiştir.

Eğitime erişim sayesinde Aymara halkı ülkenin modern yaşamına daha fazla katılmaya başladı. Ancak hala ciddi sınıfsal ve ırksal engeller var ve ne yazık ki pek çok Aymara hala kırsal bölgelerde yoksulluk içinde yaşıyor. Büyük bir kısmı şehirlere göç ediyor ve burada hayat onlar için pek çok açıdan daha da zorlaşıyor.

20 - KAYNAKÇA

Blair, David Nelson. Bolivya'nın Toprakları ve İnsanları. New York: J.B. Lippincott, 1990.

Cobb, Vicki. Burası yüksek. New York: Walker, 1989.

La Barre, Weston. Titicaca Gölü Platosu, Bolivya'daki Aymara Yerlileri. Memasha, Wisc.: Amerikan Antropoloji Derneği, 1948.

Moss, Joyce ve George Wilson. Dünya Halkları: Latin Amerika. Detroit: Gale Research, 1989.

WEB SİTELERİ

Bolivya Web. [Online] Available //www.boliviaweb.com/ , 1998.

World Travel Guide. Bolivia. [Online] Available //www.wtgonline.com/country/bo/gen.html , 1998.