MATAMKO: ee-kwuh-TOR-ee-uhl GHIN-ee-uhns

MAJINA MBADALA: Equatoguineans

MAHALI: Guinea ya Ikweta (kisiwa cha Bioko, Bara la Rio Muni, visiwa kadhaa vidogo)

IDADI YA WATU: 431,000

LUGHA: Kihispania (rasmi); Fang; lugha za watu wa pwani; Bubi, pijini Kiingereza na Ibo (kutoka Nigeria); Krioli ya Kireno

DINI: Ukristo; Madhehebu na madhehebu yenye misingi ya Kiafrika

1 • UTANGULIZI

Guinea ya Ikweta ni nchi barani Afrika. Inaundwa na maeneo makuu mawili: kisiwa cha Bioko chenye umbo la mstatili na bara, Rio Muni. Wagunduzi wa Ureno walipata Bioko karibu 1471. Waliifanya kuwa sehemu ya koloni lao, Sao Tomé. Watu wanaoishi Bioko walipinga vikali biashara ya watumwa na kujaribu kumiliki nchi yao. Wareno walitoa kisiwa na sehemu za bara kwa Uhispania katika mkataba mnamo 1787. Guinea ya Ikweta ilipata uhuru mnamo 1968. Ni nchi pekee ya Afrika Kusini mwa Jangwa la Sahara (kusini mwa Jangwa la Sahara) ambayo inatumia Kihispania kama lugha yake rasmi.

Angalia pia: Waamerika wa Kiarmenia - Historia, Jamhuri ya Armenia, Uhamiaji wa Amerika

Tangu uhuru mwaka 1968, nchi imekuwa ikitawaliwa na familia ya Nguema. Mkuu wa kwanza wa nchi ya Equatorial Guinea, Francisco Macias Nguema, alikuwa mtawala mbaya zaidi barani Afrika (mtawala katili). Aliwaua wanasiasa na wasimamizi wa serikali na kuwaua watu waliounga mkono wapinzani wake wa kisiasa. Alifukuzwa (kufukuzwa auvidole gumba.

15 • AJIRA

Jamii ya Bubi inagawanya watu kulingana na kazi: wakulima, wawindaji, wavuvi na wakusanyaji mvinyo. Raia wengi wa Guinea ya Ikweta wanafanya kilimo cha kujikimu (wanalima vya kutosha tu kwa matumizi yao wenyewe, bila kuwa na chochote kilichosalia). Wanapanda mizizi, pilipili ya kichaka, karanga za cola, na matunda. Wanaume husafisha shamba, na wanawake husalia, kutia ndani kubeba vikapu vya viazi vikuu vya uzito wa pauni 190 (kilo 90) mgongoni hadi sokoni.

16 • MICHEZO

Wenyeji wa Guinea ya Ikweta ni wanasoka mahiri. Pia wanadumisha hamu ya kucheza tenisi ya meza, ambayo walijifunza kutoka kwa wafanyikazi wa misaada wa China. Guinea ya Ikweta ilishiriki kwa mara ya kwanza katika Michezo ya Olimpiki mnamo 1984 kwenye Michezo ya Los Angeles.

17 • BURUDANI

Kama Waafrika kwa ujumla, watu wa Guinea ya Ikweta hufurahia kushirikiana na familia na marafiki na hawahitaji mialiko kutembeleana. Ni kawaida kuwaona wakicheza karata, cheki, na chess na marafiki. Takriban tukio lolote litaibua dansi na kuimba. Hakuna chama rasmi kinachohitajika. Wanaume hasa huenda kwenye baa ili kujumuika na kunywa pombe. Mitindo mbalimbali ya muziki ya Kiafrika kutoka Makossa ya Cameroon hadi muziki wa Kongo inapendwa na vijana.

Wananchi wa Guinea ya Ikweta pia husikiliza redio na kutazama TV, ingawa hadi 1981 nchi hiyo ilikuwa na vituo viwili tu vya redio. Moja ilikuwa bara na nyingine kwenye Bioko. Zote mbili zinatangaza kidogo isipokuwapropaganda za kisiasa. Tangu wakati huo, Wachina wamejenga vituo vipya vinavyojumuisha utangazaji katika Kihispania na lugha za kienyeji. Vituo hivyo pia hucheza muziki kutoka Cameroon na Nigeria.

Televisheni imesalia chini ya udhibiti mkali wa serikali kwa hofu kwamba ingechochea demokrasia. Wakurugenzi wawili wa vyombo vya habari walifungwa gerezani mwaka 1985 kwa tuhuma za kula njama za kukuza haki za binadamu.

Nyingi za sinema za Equatorial Guinea zimeharibika au zinatumika kwa mikutano ya serikali. Mwishoni mwa miaka ya 1980, mji mkuu wa Malabo ulikuwa na kumbi mbili za sinema zisizofanya kazi zilizotumika kwa hafla za serikali. Mnamo 1990, kisiwa kizima cha Bioko hakikuwa na sinema zinazofanya kazi, maduka ya vitabu, au maduka ya magazeti.

18 • UFUNDI NA MAPENZI

Sanaa ya watu ni tajiri na inatofautiana kulingana na makabila. Kwenye Bioko, watu wa Bubi wanajulikana kwa kengele zao za mbao za rangi. Watengenezaji wa kengele hizo huzipamba kwa miundo tata, michoro, na maumbo.

Huko Ebolova, wanawake husuka vikapu zaidi ya futi mbili kwenda juu na futi mbili kote ambapo huambatanisha kamba. Wanazitumia hizi kuvuta mazao na zana za bustani kutoka shambani mwao. Wenyeji wa Guinea ya Ikweta hutengeneza kofia nyingi na vitu vingine, haswa vikapu vya kila aina. Vikapu vingine vimefumwa vizuri sana hivi kwamba vina vimiminika kama vile mafuta ya mawese.

19 • MATATIZO YA KIJAMII

Serikali ya Guinea ya Ikweta, kama serikali nyingi za Afrika, inakabiliwa na changamoto yakuchochea uchumi, kutoa ajira, kuhakikisha ustawi wa jamii, kujenga barabara, na kuweka utawala wa sheria. Wananchi wa Guinea ya Ikweta wanakosa subira kutokana na ufisadi na vurugu za kisiasa. Mnamo 1993, wanachama wa kabila la Bubi kutoka Bioko walianzisha harakati za kutafuta uhuru wa kisiwa hicho.

Ripoti ya kimataifa ya madawa ya kulevya ilishutumu serikali kwa kuigeuza Guinea ya Ikweta kuwa mzalishaji mkuu wa bangi, na kituo cha usafirishaji wa dawa za kulevya kati ya Amerika Kusini na Ulaya. Mnamo 1993 Uhispania iliwafukuza baadhi ya wanadiplomasia wa Guinea kwa kusafirisha kokeini na dawa zingine. Ingawa wizi wa nyara, wizi wa kutumia silaha, na mauaji hayasikiki mara kwa mara katika Guinea ya Ikweta, ulevi wa kupindukia, kupigwa kwa mke, na unyanyasaji wa wanawake kingono huripotiwa mara kwa mara.

20 • BIBLIOGRAFIA

Fegley, Randall. Guinea ya Ikweta. Santa Barbara, Calif.: ABC-Clio, 1991.

Fegley, Randall. Guinea ya Ikweta: Janga la Kiafrika. New York: Peter Lang, 1989.

Klitgaard, Robert. Majambazi ya Kitropiki: Uzoefu wa Mtu Mmoja katika Maendeleo na Uharibifu katika Kina Kina Zaidi Afrika. New York: Vitabu vya Msingi, 1990.

TOVUTI

Internet Africa Limited. [Mtandaoni] Inapatikana //www.africanet.com/africanet/country/eqguinee/ , 1998.

World Travel Guide, Equatorial Guinea. [Mtandaoni] Inapatikana //www.wtgonline.com/country/gq/gen.html , 1998.

kulazimishwa kuondoka nchini) wengi wa wafanyakazi wenye elimu na ujuzi wa Equatorial Guinea. Robo moja hadi theluthi moja ya watu waliuawa au kufukuzwa wakati wa utawala wake.

Mnamo 1979, waziri wa ulinzi Obiang Nguema Mbasogo (1942–), mpwa wa Macias, alimpindua mjomba wake katika mapinduzi (kupindua serikali kwa lazima). Obiang Nguema Mbasogo hatimaye alimuua mjomba wake, Macias. Kufikia mwishoni mwa miaka ya 1990, Obiang alikuwa bado mamlakani, akitawala na watu wa ukoo wa Esangui wakitawala serikali. Alishinda chaguzi tatu za udanganyifu (1982, 1989, na 1996). Wahamishwaji (watu wanaoishi nje ya nchi kinyume na matakwa yao), wengi wao wakiwa wanaishi Kamerun na Gabon, wamekuwa wakisita kurejea Equatorial Guinea. Wanahofu kwamba hawataweza kuishi na kufanya kazi kwa usalama katika nchi yao kwa sababu ya ukiukwaji wa haki za binadamu, ufisadi wa serikali, na uchumi dhaifu.

2 • MAHALI

Kando na kisiwa cha Bioko na bara, Guinea ya Ikweta pia inajumuisha kundi la visiwa vidogo. Elobeyes na de Corisco ziko kusini mwa bara. Rio Muni iko kati ya Gabon upande wa kusini na mashariki, na Kamerun upande wa kaskazini. Bioko ni sehemu ya safu ya hitilafu ya kijiolojia inayojumuisha anuwai ya volkano. Mlima Kamerun (futi 13,000 au mita 4,000) katika nchi jirani ya Kamerun uko maili 20 tu (kilomita 32) kutoka Bioko. Ni kilele cha juu zaidi katika Afrika Magharibi, na inaonekana kutoka Bioko siku ya wazi.

Bara na visiwani hupata mvua nyingi—zaidi ya futi nane (mita tatu) kila mwaka. Volcano tatu zilizotoweka zinaunda uti wa mgongo wa Bioko, na kukipa kisiwa hicho udongo wenye rutuba na mimea yenye rutuba. Pwani ya bara ni ufuo mrefu usio na bandari ya asili.

Kufikia 1996, idadi ya watu nchini Equatorial Guinea ilikuwa takriban 431,000. Moja ya nne ya watu wanaishi kwenye Bioko. Kuna idadi ya makabila nchini. Fang (pia huitwa Fon au Pamue) wanamiliki bara, Rio Muni. Idadi ya watu wa Bioko ni mchanganyiko wa makundi kadhaa: Bubi, wenyeji wa awali; Fernandino, waliotokana na watumwa walioachiliwa huru kwenye bara katika karne ya kumi na tisa, na Wazungu. Malabo (zamani Santa Isabel) kwenye kisiwa cha Bioko ni mji mkuu wa nchi nzima. Bata ni mji mkuu muhimu wa kikanda katika bara.

3 • LUGHA

Kihispania ndiyo lugha rasmi, lakini watu wengi hawaielewi na hawajui kuizungumza au kuielewa. Wakazi wa Rio Muni wanazungumza Fang. Kwenye Bioko, wakazi wa visiwani huzungumza zaidi Kibubi, ingawa watu wengi wa visiwani hutumia Kiingereza cha pijini.

4 • FOLKLORE

Fang husimulia hadithi na ngano nyingi zinazohusisha wanyama kama wahusika. Mnyama mmoja katika hekaya hizi ni mwerevu kama mbweha, mwenye busara kama bundi, na mwanadiplomasia kama sungura. Watu wa visiwani humwita ku au kulu , kobe. Hadithi moja inahusu talaka nakesi ya ulinzi wa mtoto kati ya tiger na tigress. Kila mnyama wa msitu hujadili ni nani anayepaswa kumiliki mtoto. Katika mila ya utawala wa kiume, wanaamini tiger inastahili uzazi, lakini kabla ya kuamua, wanataka kushauriana ku. The ku husikiliza kila upande wa kesi, na kuwataka warudi siku inayofuata wakati wa chakula cha mchana.

Wanaporudi siku inayofuata, ku anaonekana bila haraka kutoa maoni yake. Badala yake anaoga kwenye dimbwi kubwa la tope. Kisha analia kana kwamba amezidiwa na huzuni. Wanyama hawaeleweki na kumwomba aelezee. Anajibu, "Baba mkwe wangu alikufa wakati akijifungua." Hatimaye simbamarara anakatiza kwa chuki, "Kwa nini usikilize takataka kama hizi? Sote tunajua mwanamume hawezi kuzaa. Ni mwanamke pekee ndiye ana uwezo huo. Uhusiano wa mwanamume kwa mtoto ni tofauti." The ku anajibu, "Aha! Wewe mwenyewe umeamua uhusiano wake na mtoto kuwa maalum. Malezi yanapaswa kuwa na tigress." Simbamarara haridhiki, lakini wanyama wengine wanaamini kwamba ku imetawala kwa usahihi.

5 • DINI

Wananchi wengi wa Guinea ya Ikweta wanaamini katika aina fulani ya Ukristo, lakini imani za kimapokeo bado zipo. Dini ya kimapokeo ya Kiafrika inashikilia kwamba kuna kiumbe mkuu pamoja na miungu ya ngazi ya chini katika ulimwengu wa roho. Miungu ya chini inaweza kusaidia watu au kuleta maafa kwao.

6 • LIKIZO KUU

Tarehe 3 Agosti, Wenyeji wa Equatorial Guineakusherehekea kupinduliwa kwa rais Francisco Macias Nguema katika golpe de libertad (mapinduzi ya uhuru). Gwaride kuzunguka uwanja mkuu wa mji mkuu wa Malabo linaongozwa na msafara wa rais ukisindikizwa na pikipiki na walinzi wasomi wanaotembea kwa miguu. Wajumbe wa waimbaji, wacheza densi na wanamuziki kutoka Malabo na vijijini wakifuatilia maandamano hayo. Wapiga gitaa, wapiga ngoma, na wanawake waliovalia sketi za nyasi ni miongoni mwao. Pengine wahusika waliokasirisha zaidi kwenye gwaride hilo ni "lucifers," wachezaji waliovalia viatu vya tenisi wakiwa wamevalia pembe za kitanzi, mikondo ya rangi, pomponi, kitambaa cha ngozi ya chui, mto uliowekwa ndani ya suruali, na vioo saba vya kutazama nyuma vilivyobandikwa kwenye nape. shingoni.

7 • IBADA ZA KIFUNGU

Taratibu za kina za mazishi za Bubis zinaonyesha imani yao juu ya akhera (maisha baada ya kifo) na kuzaliwa upya (kurudi kwenye uzima kwa namna nyingine). Wanakijiji hutangaza kifo kwa kupiga ngoma kwenye gogo alfajiri na jioni wakati jamii inapoona ukimya. Mtu anasoma mafanikio muhimu zaidi ya mtu aliyekufa. Hakuna kazi yoyote isipokuwa kazi za kimsingi zaidi (kama vile kuchimba viazi vikuu kwa ajili ya mlo wa kila siku) zinazoweza kufanywa hadi mazishi yakamilike. Mzee wa kijiji anachagua wanawake ambao wataosha maiti na kuipaka kwa krimu nyekundu, Ntola. Watu wazima wote isipokuwa wanawake wajawazito hushiriki katika sherehe za kuimba na kucheza, na kuandamana namaiti kaburini. Waombolezaji wakitoa sadaka ya mbuzi na kumwaga damu yake juu ya maiti wakati wa safari ya kwenda makaburini. Kisha maiti inawekwa katika nafasi ya fetasi kaburini ili iweze kuzaliwa tena. Wanafamilia huacha vitu vya kibinafsi kwa mtu aliyekufa ili kutumia kwa kazi ya kila siku huko Akhera. Hata kama vitu vya thamani vikiachwa kaburini, si mara nyingi huibiwa. Wanyang'anyi makaburi huadhibiwa kwa kukatwa (kukatwa) mikono yao. Baada ya maziko, waombolezaji hupanda tawi la mti mtakatifu kwenye kaburi.

8 • MAHUSIANO

Wananchi wa Guinea ya Ikweta ni watu wenye urafiki sana. Wanapeana mikono kwa urahisi na kusalimiana. Wanapenda kushiriki hadithi au utani na wenzao. Pia wanaonyesha heshima kwa watu wa hali. Kwa mfano, wamehifadhi majina ya Kihispania ya Don au Doña kwa ajili ya watu wa elimu ya juu, mali, na tabaka.

9 • HALI YA MAISHA

Kabla ya uhuru kutoka kwa Uhispania mwaka wa 1968, Equatorial Guinea ilikuwa inaendelea. Usafirishaji wake wa kakao, kahawa, mbao, vyakula, mafuta ya mawese, na samaki ulitokeza utajiri mwingi zaidi katika Guinea ya Ikweta kuliko koloni au nchi nyingine yoyote katika Afrika Magharibi. Serikali yenye jeuri ya Rais Macias, hata hivyo, iliharibu ustawi wa nchi.

Mwishoni mwa miaka ya 1990, takriban theluthi nne ya wakazi waliishi kwa kilimo cha kujikimu katika misitu na misitu ya nyanda za juu. Wastanimapato yalikuwa chini ya $300 kwa mwaka, na matarajio ya maisha yalikuwa miaka arobaini na mitano tu.

Magonjwa ndio chanzo kikuu cha vifo. Takriban asilimia 90 ya watu hupata malaria kila mwaka. Watoto wengi hufa kwa surua kwa sababu chanjo haipatikani. Milipuko ya kipindupindu hushambulia mara kwa mara kwa sababu mfumo wa maji huchafuliwa.

Umeme huwashwa kwa saa chache tu usiku. Barabara za lami zimejaa mashimo kwa sababu hakuna matengenezo ya barabara.

Kaskazini, nyumba ni za mstatili na zimetengenezwa kwa mbao za mbao au nyasi za mitende. Nyumba nyingi zina vifunga vinavyozuia mvua kuingia, lakini huruhusu upepo kuingia. Nyumba nyingi ni za chumba kimoja au mbili bila umeme na mabomba ya ndani. Vitanda vinaweza kuwa vibamba vya mianzi vilivyong'arishwa vilivyounganishwa na kupachikwa kwenye nguzo kubwa za mianzi.

Angalia pia: Mwelekeo - Guadalcanal

Bara, nyumba ndogo zimejengwa kwa miwa na kuta za udongo na kuezekwa kwa bati au nyasi. Katika baadhi ya vijiji, kuta za miwa ziko juu tu kifuani ili wanaume waweze kutazama matukio ya kijiji. Wanawake na wasichana huosha nguo kwenye vijito au visima. Kisha wanazitundika au kuziweka kwenye sehemu safi ya ua ili zikauke. Watoto wanatarajiwa kusaidia kubeba maji, kukusanya kuni, na kuwafanyia kazi mama zao.

10 • MAISHA YA FAMILIA

Familia na ukoo ni muhimu sana katika maisha ya Guinea ya Ikweta. Katika bara kati ya Fang, wanaume wanaweza kuwa na wake kadhaa. Waokwa ujumla waoe nje ya ukoo wao.

Kwenye Bioko, wanaume wa Bubi huoa ndani ya ukoo au kabila moja. Jamii ya Bubi pia ni ya kimaarifa—watu hufuata ukoo wao kwa ukoo wa mama zao. Kwa hiyo Bubis huweka umuhimu mkubwa katika kuwa na wasichana kwa sababu wanaendeleza familia. Kwa hakika, Bubis huwachukulia wasichana kuwa macho ya nyumbani— que nobo e chobo , "karatasi" inayodumisha familia.

11 • NGUO

Raia wa Guinea ya Ikweta hujitahidi wawezavyo ili waonekane mkali mbele ya watu. Kwa wale wanaoweza kumudu, suti na nguo za mtindo wa Magharibi huvaliwa kwa shughuli zozote za kitaaluma au za biashara. Wafanyabiashara huvaa suti zenye milia ya pini za vipande vitatu na fulana na tai, hata katika hali ya hewa ya joto kali na yenye barafu ya kisiwa hicho. Wanawake na wasichana wanatoka nje wakiwa wamevalia nadhifu, wamevaa sketi za kupendeza, blauzi zenye wanga, na viatu vilivyong'arishwa.

Watoto vijijini huvaa kaptula, jeans, na T-shirt. Nguo zilizopangwa pia ni maarufu kwa wasichana. Wanawake huvaa sketi zinazong'aa na za rangi zisizolingana na mitindo ya Kiafrika. Kawaida huvaa mitandio ya kichwa pia. Wanawake wazee wanaweza kuvaa kipande kikubwa, kilichokatwa tu cha kitambaa cha pamba juu ya blouse na skirt. Watu wenye pesa kidogo mara nyingi hujishughulisha na T-shirt za Marekani za mitumba na nguo nyinginezo. Watu wengi huenda bila viatu, au huvaa flip-flops au viatu vya plastiki.

12 • CHAKULA

Vyakula vikuu vya Guinea ya Ikweta ni cocoyam ( malanga ),ndizi, na mchele. Watu hula nyama kidogo zaidi ya nungunungu na swala wa msituni, mnyama mkubwa kama panya mwenye pembe ndogo. Raia wa Guinea ya Ikweta huongeza mlo wao kwa mboga kutoka kwenye bustani zao za nyumbani, na mayai au kuku au bata wa hapa na pale. Samaki ni wengi katika maji ya pwani na hutoa chanzo muhimu cha protini.

13 • ELIMU

Elimu rasmi katika ngazi zote iko katika hali mbaya sana. Katika miaka ya 1970, walimu na wasimamizi wengi waliuawa au kufukuzwa. Katika miaka ya 1980, ni shule mbili tu za upili za umma, moja huko Malabo na moja huko Bata, zilikuwepo. Mnamo 1987, timu ya utafiti iliyofadhiliwa na Umoja wa Mataifa iligundua kuwa kati ya shule kumi na saba zilizotembelewa Bioko, hakuna hata moja iliyokuwa na ubao, penseli, au vitabu vya kiada. Watoto walijifunza kwa kukariri-kusikia ukweli na kurudia hadi wakariri. Mnamo 1990 Benki ya Dunia ilikadiria kuwa nusu ya watu hawakujua kusoma na kuandika (hawakuweza kusoma na kuandika).

14 • URITHI WA UTAMADUNI

Ala ya muziki ya kitamaduni ya Fang, mvett ni kinubi-zither kilichoundwa na vibuyu vitatu, shina la jani la mmea wa raffia, na kamba ya nyuzi za mboga. Nyuzi huchunwa kama nyuzi za gitaa. Wachezaji wa Mvett wanaheshimika sana. Ala zingine ni pamoja na ngoma, marimba yaliyotengenezwa kwa kuunganisha magogo na kuyapiga kwa vijiti, na sanza, ala ndogo inayofanana na piano yenye funguo za mianzi inayochezwa.