SEBUTAN: EYE-noo

LOKASI: Jepun (Hokkaido)

Lihat juga: Perkahwinan dan keluarga - Jepun

PENDUDUK: 25,000

BAHASA: Jepun; Ainu (beberapa penceramah sekarang)

AGAMA: Kepercayaan panteistik tradisional

1 • PENGENALAN

Sehingga 400 tahun yang lalu, Ainu menguasai Hokkaido, yang paling utara daripada empat pulau utama Jepun. Hari ini mereka adalah kumpulan minoriti kecil Jepun. Mereka adalah golongan pemburu dan nelayan yang asal usulnya masih dipertikaikan. Mereka mungkin datang dari Siberia atau dari selatan Pasifik, dan pada asalnya terdiri daripada kumpulan yang berbeza. Selama berabad-abad, budaya Ainu berkembang bersama, tetapi berbeza dengan budaya Jepun. Walau bagaimanapun, dalam abad kebelakangan ini (terutamanya dengan Undang-undang Perlindungan Orang Asli Hokkaido 1889) mereka telah tertakluk kepada dasar pemodenan dan integrasi kerajaan Jepun. Seperti orang asli (asli) di Amerika Syarikat dan banyak negara lain, Ainu sebahagian besarnya telah berasimilasi (menyesuaikan diri dengan budaya dominan). Dan seperti kebanyakan kumpulan lain, terdapat tanda-tanda kebangkitan budaya baru-baru ini.

Runtuhan tertua yang ditemui di Hokkaido, tanah air Ainu, berasal dari 20,000 hingga 30,000 tahun dahulu pada Zaman Batu lama. Besi telah diperkenalkan kira-kira 2,000 tahun dahulu sama ada dari selatan Jepun atau benua Asia, mungkin oleh nenek moyang atau kumpulan yang berkaitan dengan Ainu. Antara yang kelapan dandan herba dan akar berkumpul di dalam hutan. Millet sebahagian besarnya digantikan dengan beras pada awal abad ini. Salmon segar dipotong dan direbus dalam sup. Bubur nasi yang dipanggil ciporosayo telah disediakan dengan menambahkan telur salmon (telur) ke dalam bijirin rebus.

Seperti di kawasan sejuk lain, kanak-kanak Ainu suka membuat gula-gula ais maple. Pada lewat petang Mac atau awal April apabila malam yang sejuk dijangka, mereka membuat potongan pada kulit maple gula yang besar dan meletakkan bekas batang coklat kemerah-merahan berongga di akar pokok untuk mengumpul sirap yang menitis. Pada waktu pagi, mereka mendapati silinder coklat kemerah-merahan bertimbun dengan sirap putih beku.

13 • PENDIDIKAN

Secara tradisinya kanak-kanak dididik di rumah. Datuk dan nenek mendeklamasikan puisi dan cerita manakala ibu bapa mengajar kemahiran dan kraf praktikal. Sejak akhir abad kesembilan belas, Ainu mendapat pendidikan di sekolah Jepun. Ramai yang menyembunyikan latar belakang Ainu mereka.

14 • WARISAN BUDAYA

Kaum Ainu telah mewariskan sekumpulan besar tradisi lisan. Kategori utama ialah yukar dan oina (puisi epik yang lebih panjang dan pendek dalam sastera Ainu), uwepekere dan upasikma (kisah lama dan autobiografi cerita, baik dalam prosa), lagu pengantar tidur, dan lagu tarian. Yukar biasanya merujuk kepada puisi heroik, yang dilaungkan terutamanya oleh lelaki, berurusan dengan demigod dan manusia. Ia juga termasuk oina, atau kamui yukar, epik pendek yang dilaungkan terutamanya oleh wanita tentang tuhan. Wilayah Saru di selatan Hokkaido tengah terkenal terutamanya sebagai tanah air bagi ramai penyair dan pencerita.

Yukar diriwayatkan oleh perapian untuk perhimpunan campuran lelaki, wanita dan kanak-kanak. Lelaki kadang-kadang bersandar dan memukul masa di perut mereka. Bergantung pada bahagian, yukar bertahan sepanjang malam atau bahkan untuk beberapa malam. Terdapat juga lagu perayaan, lagu tarian kumpulan, dan tarian setem.

Alat muzik Ainu yang paling terkenal ialah mukkuri, kecapi mulut yang diperbuat daripada kayu. Instrumen lain termasuk tanduk kulit bergelung, seruling jerami, gendang kulit, sitar lima tali, dan sejenis kecapi.

15 • PEKERJAAN

Sejak pertengahan abad kesembilan belas, aktiviti sara diri tradisional seperti memburu, menangkap ikan, mengumpul tumbuhan liar, dan menternak millet telah digantikan dengan penanaman padi dan tanaman kering serta perikanan komersial. . Aktiviti lain di Hokkaido termasuk perladangan tenusu, perhutanan, perlombongan, pemprosesan makanan, kerja kayu, pulpa dan industri kertas. Ainu menyumbang kepada semua aktiviti ini.

16 • SUKAN

Sukan tradisional untuk kanak-kanak termasuk berenang dan berkanu. Pada awal abad ke-20 terdapat permainan kanak-kanak yang dipanggil seipirakka (tersumbat cangkang). Sebuah lubang telah dibocorkan melalui cangkerang kerang ombak besar dan tali tebal melaluinya. Kanak-kanak memakai duakerang setiap satu, dengan tali antara dua jari kaki pertama, dan berjalan atau berlari di atasnya. Kerang mengeluarkan bunyi klik seperti kasut kuda. Satu lagi permainan orang asli Ainu sedang membuat mainan pattari di anak sungai apabila salji mencair pada musim bunga. Pattari dibuat daripada batang coklat kemerah-merahan berongga yang diisi dengan air sungai. Dengan pengumpulan air, satu hujung tangkai jatuh ke tanah di bawah berat. Pada lantunan, hujung yang satu lagi terkena tanah dengan hentakan. Orang dewasa menggunakan pattari sebenar untuk menumbuk bijirin millet.

17 • REKREASI

Lihat artikel tentang "Bahasa Jepun" dalam bab ini.

18 • KRAF DAN HOBI

Anyaman, sulaman dan ukiran adalah antara bentuk seni rakyat yang paling penting. Beberapa jenis tenunan tradisional Ainu pernah hampir hilang, tetapi dihidupkan semula sekitar tahun 1970-an. Chikap Mieko, penyulam profesional generasi kedua, membina sulaman aslinya di atas asas seni tradisional. Dulang dan beruang yang diukir adalah barangan pelancong yang berharga.

Antara banyak barangan tradisional yang dibuat ialah anak panah beracun, anak panah perangkap tanpa pengawasan, perangkap arnab, perangkap ikan, pedang istiadat, pisau gunung, sampan, beg anyaman, dan alat tenun. Pada awal 1960-an, Kayano Shigeru mula mengumpul secara persendirian banyak barangan tulen di dalam dan sekitar kampungnya di wilayah Saru, apabila dia menyedari bahawa semua yang tinggal dari warisan budaya Ainu tersebar di kalanganmasyarakat. Koleksinya berkembang menjadi Muzium Budaya Nibutani Ainu Perbandaran Biratori dan Muzium Memorial Kayano Shigeru Ainu. Juga terkenal ialah Muzium Ainu yang ditubuhkan pada tahun 1984 di Shiraoi di tenggara Hokkaido di Pasifik.

19 • MASALAH SOSIAL

Undang-undang Ainu 1899 yang mengklasifikasikan Ainu sebagai "bekas orang asli" kekal berkuat kuasa sehingga 1990-an. Sebagai wakil Ainu ke Diet Kebangsaan sejak 1994, Kayano Shigeru telah memimpin dalam perjuangan untuk menghapuskan undang-undang ini. Undang-undang Ainu baharu kini sedang dipertimbangkan.

Pembinaan empangan baru-baru ini di tanah air Kayano, kampung Nibutani di bandar Biratori, menggambarkan pembangunan Hokkaido yang kuat dengan mengorbankan hak sivil Ainu. Walaupun tentangan yang diketuai oleh Kayano Shigeru dan lain-lain, pembinaan diteruskan. Pada awal tahun 1996 kampung itu tertimbus di bawah air. Pada mesyuarat mengenai penggunaan tanah Hokkaido, Kayano menyatakan bahawa dia akan menerima rancangan pembinaan empangan Nibutani jika hanya hak menangkap ikan salmon dikembalikan kepada Nibutani Ainu sebagai pertukaran untuk kemusnahan rumah dan ladang mereka. Permintaannya tidak diendahkan.

20 • BIBLIOGRAFI

Ensiklopedia Jepun. New York: Kodansha, 1983.

Jepun: Ensiklopedia Bergambar. Kodansha, 1993.

Kayano, Shigeru. Tanah Kami Adalah Hutan: Memoir Ainu (terj. Kyoko Selden dan Lili Selden). Boulder,Colo.: Westview Press, 1994.

Munro, Neil Gordon. Akidah dan Kultus Ainu. New York: K. Paul International, diedarkan oleh Columbia University Press, 1995.

Philippi, Donald L. Songs of Gods, Songs of Humans: The Epic Tradition of the Ainu. Princeton, N.J.: Princeton University Press, 1979.

LAMAN WEB

Kedutaan Jepun. Washington, D.C. [Dalam Talian] Tersedia //www.embjapan.org/ , 1998.

Microsoft. Encarta Online. [Dalam Talian] Tersedia //encarta.msn.com/introedition , 1998.

Microsoft. Expedia.com . [Dalam talian] Tersedia //www.expedia.msn.com/wg/places/Japan/HSFS.htm , 1998.

Baca juga artikel tentang Ainudaripada Wikipediaabad ketiga belas, tembikar yang unik untuk Hokkaido dan tanah besar utara muncul. Pengeluarnya adalah nenek moyang langsung Ainu. 300 hingga 400 tahun berikutnya menyaksikan perkembangan budaya yang dikenali hari ini sebagai unik Ainu.

2 • LOKASI

Hokkaido, salah satu daripada empat pulau utama Jepun, berkeluasan 32,247 batu persegi (83,520 kilometer persegi)—terdiri daripada satu perlima daripada Jepun. Hokkaido dua kali lebih besar daripada Switzerland. Sebilangan kecil Ainu tinggal di selatan Sakhalin. Terdahulu, Ainu juga tinggal di selatan Kepulauan Kuril, di sepanjang hilir Sungai Amur, dan di Kamchatka, serta bahagian utara wilayah Timur Laut Honshu. Nenek moyang mereka mungkin pernah tinggal di seluruh Jepun.

Hokkaido dikelilingi oleh pantai yang indah. Pulau ini mempunyai banyak gunung, tasik, dan sungai. Tanahnya berhutan lebat dengan pokok-pokok purba pada abad kedua puluh. Dua banjaran gunung utama, Kitami di utara dan Hidaka di selatan, membahagikan Hokkaido ke kawasan timur dan barat. Kawasan lembangan Saru di tenggara Hokkaido adalah pusat budaya nenek moyang Ainu.

Tinjauan 1807 melaporkan penduduk Hokkaido dan Sakhalin Ainu sebagai 23,797. Perkahwinan campur antara Ainu dan tanah besar Jepun menjadi lebih biasa sejak abad yang lalu. Pada tahun 1986 jumlah orang di Hokkaido yang mengenal pasti diri mereka sebagai Ainu ialah 24,381.

Pada lewatabad kesembilan belas, kerajaan Jepun mewujudkan pejabat kolonial untuk pembangunan ekonomi Hokkaido dan menggalakkan peneroka dari bahagian lain Jepun. Pejabat kerajaan yang serupa kini terus mempromosikan pembangunan Hokkaido. Dengan kehilangan tanah mereka, mata pencarian mereka, dan budaya tradisional mereka, Ainu terpaksa menyesuaikan diri dengan masyarakat perindustrian yang pesat.

3 • BAHASA

Ainu dikatakan tergolong dalam kumpulan bahasa Paleo-Asiatik atau Paleo-Siberia. Ia mempunyai dua dialek. Orang Ainu tidak mempunyai bahasa bertulis. Suku kata fonetik Jepun (aksara yang mewakili suku kata) atau abjad Rom digunakan untuk menyalin (menulis) ucapan Ainu. Beberapa orang kini bercakap Ainu sebagai bahasa utama mereka.

Ainu dan Jepun berkongsi banyak perkataan tunggal. Tuhan (lelaki atau perempuan) ialah kamui dalam bahasa Ainu dan kami dalam bahasa Jepun. Chopstick(s) ialah pasui dalam Ainu dan hashi dalam bahasa Jepun. Perkataan sirokani (perak) dan konkani (emas) dalam sastera Ainu sepadan dengan shirokane dan kogane dalam sastera Jepun (lihat petikan di bawah ). Kedua-dua bahasa itu, bagaimanapun, tidak berkaitan. Dua perkataan Ainu yang terkenal masih biasa digunakan merujuk kepada individu Ainu yang dihormati: ekasi (datuk atau tuan) dan huci (nenek atau nenek).

Nama Ainu berasal daripada kata nama am ainu, yang bermaksud "manusia." Sebaik sahajaIstilah itu dirasakan menghina, tetapi lebih ramai Ainu kini menggunakan nama itu secara positif, berbangga dengan identiti etnik mereka. Tanah mereka dipanggil "Ainu Mosir"—tanah manusia yang damai. Frasa ainu nenoan ainu bermaksud "manusia seperti manusia." Berikut ialah pantun terkenal tentang dewa burung hantu:

sirokanipe ranran piskan
(jatuh, jatuh, titisan perak, sekeliling)

Lihat juga: Galicia - Pengenalan, Lokasi, Bahasa, Cerita Rakyat, Agama, Hari cuti besar, Ritus laluan

konkanipe ranran piskan
(jatuh, jatuh, titisan emas, sekeliling)

4 • FOLKLORE

Menurut puisi mitos, dunia tercipta apabila minyak terapung di lautan naik seperti nyala api dan menjadi langit. Yang tertinggal bertukar menjadi tanah. Wap berkumpul di atas tanah dan tuhan telah dicipta. Dari wap langit, diciptakan tuhan lain yang turun di atas awan lima warna. Daripada awan itu, dua tuhan mencipta laut, tanah, mineral, tumbuh-tumbuhan, dan haiwan. Kedua-dua tuhan itu berkahwin dan menghasilkan banyak tuhan termasuk dua tuhan yang bersinar-tuhan Matahari dan tuhan Bulan, yang naik ke Syurga untuk menerangi tempat gelap dunia yang dilitupi kabut.

Okikurmi dari wilayah Saru ialah wira separa dewa yang turun dari Syurga untuk membantu manusia. Manusia tinggal di tanah yang indah tetapi tidak tahu bagaimana membina api atau membuat busur dan anak panah. Okikurmi mengajar mereka untuk membina api, memburu, menangkap ikan salmon, menanam bijirin, membancuh wain millet, dan menyembah dewa. Dia berkahwin dan tinggal dikampung, tetapi akhirnya kembali ke tanah ilahi.

Wira sejarah Ainu termasuk Kosamainu dan Samkusainu. Kosamainu, yang tinggal di timur Hokkaido, mengetuai pemberontakan Ainu terhadap tanah besar Jepun yang memerintah hujung selatan Hokkaido, dipanggil Matsumae. Dia memusnahkan sepuluh daripada dua belas pangkalan Jepun tetapi terbunuh pada 1457. Samkusainu menganjurkan Ainu di bahagian selatan pulau itu semasa pemberontakan 1669, tetapi selepas dua bulan mereka dimusnahkan oleh tentera Matsumae bersenjatakan senjata api.

5 • AGAMA

Agama Ainu adalah panteistik, percaya kepada banyak tuhan. Kepercayaan tradisional berpendapat bahawa tuhan gunung tinggal di pergunungan, dan tuhan air tinggal di sungai. Orang Ainu memburu, memancing, dan berkumpul dalam kuantiti yang sederhana agar tidak mengganggu tuhan-tuhan ini. Haiwan adalah pelawat dari dunia lain yang menganggap bentuk haiwan buat sementara waktu. Beruang, burung hantu belang, dan paus pembunuh menerima penghormatan terbesar sebagai penjelmaan ilahi.

Dewa yang paling penting dalam rumah ialah tuhan api wanita. Setiap rumah mempunyai api tempat memasak, makan, dan ritual berlaku. Persembahan utama yang dibuat untuk ini dan kepada tuhan-tuhan lain ialah wain dan inau, ranting atau tiang yang diparut, biasanya daripada pohon willow, dengan serutan masih melekat dan bergelombang dengan hiasan. Satu barisan seperti pagar lebih tinggi inau berdiri di luar antara rumah utama dan gedung stor yang dinaikkan. Luarritual telah diperhatikan sebelum kawasan altar suci ini.

6 • CUTI UTAMA

Perayaan penghantar semangat, yang dipanggil i-omante, sama ada untuk beruang atau burung hantu belang, adalah perayaan Ainu yang paling penting. I-omante, beruang, diperhatikan sekali dalam lima atau sepuluh tahun. Selepas tiga hari menghormati seekor anak beruang, diiringi dengan doa, tarian, dan nyanyian, ia ditembak dengan anak panah. Kepala dihias dan diletakkan di atas altar, manakala dagingnya dimakan oleh ahli masyarakat kampung. Roh itu, semasa melawat dunia ini, telah menggunakan bentuk beruang buat sementara waktu; upacara beruang membebaskan roh daripada bentuk supaya ia boleh kembali ke alam lain. Perayaan yang sama disambut oleh ramai orang utara.

7 • SATU RIBA

Sebagai persediaan untuk dewasa, kanak-kanak lelaki secara tradisinya belajar memburu, mengukir, dan membuat alatan seperti anak panah; perempuan belajar menganyam, menjahit, dan menyulam. Pada pertengahan usia belasan tahun, kanak-kanak perempuan ditatu di sekitar mulut oleh seorang wanita tua yang mahir; lama dahulu mereka juga bertatu di lengan bawah. Kerajaan Jepun mengharamkan tatu pada tahun 1871.

Hadiah pisau yang dipasang pada kayu berukir daripada seorang lelaki muda menunjukkan kemahiran dan cintanya. Pemberian sulaman daripada seorang wanita muda juga menunjukkan kemahirannya dan kesanggupannya untuk menerima lamarannya. Dalam beberapa kes, seorang lelaki muda melawat keluarga seorang wanita yang dia inginkanberkahwin, membantu ayahnya dalam memburu, mengukir, dan sebagainya. Apabila dia membuktikan dirinya seorang pekerja yang jujur ​​dan mahir, bapanya merestui perkahwinan itu.

Kematian diratapi oleh saudara mara dan jiran tetangga. Semua berpakaian lengkap dengan kostum bersulam; lelaki juga memakai pedang istiadat dan wanita kalung manik. Pengebumian termasuk doa kepada dewa api dan ayat ratapan yang menyatakan hasrat untuk perjalanan yang lancar ke dunia lain. Barang-barang yang hendak dikebumikan bersama orang mati terlebih dahulu dipecahkan atau dipecahkan supaya roh-roh itu dilepaskan dan mengembara bersama-sama ke dunia lain. Kadangkala pengebumian diikuti dengan pembakaran kediaman. Pengebumian untuk kematian luar biasa boleh termasuk omelan (ucapan mengamuk) terhadap tuhan.

8 • HUBUNGAN

Ucapan rasmi, irankarapte, yang sepadan dengan "apa khabar" dalam bahasa Inggeris, secara literal bermaksud "biar saya menyentuh hati anda dengan lembut."

Dikatakan orang Ainu selalu berkongsi makanan dan minuman dengan jiran, walaupun secawan wain. Tuan rumah dan tetamu duduk di sekeliling api unggun. Tuan rumah kemudiannya mencelupkan penyepit istiadatnya ke dalam cawan wain, memercikkan beberapa titis ke api unggun mengucapkan terima kasih kepada dewa api (dewi api), dan kemudian berkongsi wain dengan tetamunya. Salmon pertama yang ditangkap setiap tahun pada awal musim gugur adalah item istimewa untuk dikongsi dengan jiran.

Ukocaranke (perdebatan bersama) ialahadat menyelesaikan perselisihan dengan berbahas bukannya bergaduh. Pihak yang bersengketa duduk dan bertengkar selama berjam-jam atau bahkan berhari-hari sehingga satu pihak dikalahkan dan bersetuju untuk memberi pampasan kepada pihak yang lain. Wakil rakyat yang mempunyai kemahiran berpidato (pengucapan awam) dan ketahanan dipilih untuk menyelesaikan pertikaian antara kampung.

9 • KONDISI HIDUP

Dahulu, sebuah rumah Ainu diperbuat daripada tiang dan pokok rumbia. Ia terlindung dengan baik dan mempunyai lubang api di tengah-tengah bilik utama. Bukaan di bawah setiap hujung rabung membenarkan asap keluar. Antara tiga hingga dua puluh rumah sebegitu membentuk komuniti kampung yang dipanggil kota. Rumah dibina cukup rapat sehingga satu suara boleh sampai sekiranya berlaku kecemasan, dan jarak yang cukup jauh sehingga api tidak merebak. Sebuah kotan biasanya terletak di tepi perairan untuk memudahkan memancing tetapi juga di dalam hutan untuk kekal selamat daripada banjir dan berhampiran dengan tempat berkumpul. Jika perlu, kotan berpindah dari satu tempat ke satu tempat untuk mencari rezeki yang lebih baik.

10 • KEHIDUPAN KELUARGA

Selain menenun dan menyulam, wanita bertani, mengumpul tumbuhan liar, menumbuk bijirin dengan alu, dan menjaga bayi. Lelaki memburu, memancing, dan mengukir. Beberapa akaun mencadangkan bahawa pasangan suami isteri tinggal di rumah yang berasingan; akaun lain mencadangkan bahawa mereka tinggal bersama ibu bapa suami. Sehingga baru-baru ini, lelaki dan wanita mengesan keturunan secara berbeza. Lelaki dikesan keturunan melalui pelbagaipuncak haiwan (seperti lambang paus pembunuh) dan betina melalui tali pinggang kesucian keturunan dan reka bentuk tatu lengan bawah. Warisan boleh termasuk seni bard (lelaki atau perempuan), bidan, atau bomoh. Bidan dan dukun Aoki Aiko (1914–) mewarisi seninya sebagai keturunan generasi kelima dari garis wanita keluarga.

Anjing ialah haiwan kegemaran. Dalam satu adegan puisi epik yang menggambarkan turunnya seorang pemuda ilahi ke dunia ini, seekor anjing disebut sebagai penjaga bijirin millet. Anjing juga digunakan dalam memburu.

11 • PAKAIAN

Jubah tradisional Ainu diperbuat daripada gentian tenunan kulit kayu elm dalam. Ia dipakai dengan selempang tenunan bentuk yang serupa dengan selempang yang dipakai dengan kimono Jepun tanah besar. Jubah lelaki itu separas betis. Pada musim sejuk jaket tanpa lengan pendek rusa atau bulu haiwan lain juga dipakai. Jubah wanita itu separas buku lali dan dipakai di atas baju dalam panjang tanpa bukaan hadapan. Jubah itu disulam dengan tangan atau dilekatkan dengan reka bentuk tali. Tepi runcing di hujung setiap kepak hadapan adalah ciri kawasan Saru.

Kostum tradisional Ainu masih dipakai pada majlis-majlis khas. Walau bagaimanapun, dalam kehidupan seharian Ainu memakai pakaian gaya antarabangsa sama seperti yang dipakai oleh orang Jepun yang lain.

12 • MAKANAN

Makanan ruji tradisional Ainu ialah daging ikan salmon dan rusa, selain bijirin yang diternak di rumah